Takuan Sōhō: Περί πνεύματος και δράσεως

Κινούμαστε, ως φυσικές παρουσίες, σε μία κοινωνία φαινομενικώς «πιστή» σε συγκεκριμένα ανθελληνικά θρησκευτικά πλαίσια, αλλά κατ΄ ουσίαν μηδενιστική, αποϊεροποιημένη και εγωιστική. Δεν είναι ζήτημα του παρόντος κειμένου η ανάλυση των λόγων που έχουν οδηγήσει εκεί, αλλά μία απλή οπτική διερεύνηση γύρω μας θα πείσει για του λόγου το αληθές. Επίσης, δυστυχώς, κατακλυζόμαστε και από ρεύματα εισβολέων, φανατικά προσηλωμένων στα δόγματά τους, τρομακτικά οργανωμένων σε θρησκευτικές νησίδες, με συμμάχους θαυμαστά αφοσιωμένους ανθρώπους στην ανθελληνική τους μάχη.Αγωνιούμε, λοιπόν, μεταξύ πολλών άλλων ζητημάτων, για την διέξοδό μας από τον συνήθη – κατά Rene Guenon – βίο των υλιστών, προς μία αγνή θρησκευτικότητα και μία ουσιώδη πνευματικότητα. Ο εσωτερισμός διά μέσου ποικίλων διδασκαλιών, αναλόγως με την κλίση του καθενός, αποτελεί όχι απλή επιλογή, αλλά βιώσιμη ανάγκη. Το μονοπάτι όμως της ενδοσκοπήσεως, της εσώτερης αναζητήσεως της Θείας Ουσίας, της εναρμόνισης του Είναι μας με τον Κόσμο, της βιώσεως της –κατά Πλωτίνο- εγκυμονούσης ουσίας του Ενός εντός της Θείας Ολότητας είναι κακοτράχαλο. Όχι τόσο αυτό καθ΄ αυτό - αλλά κυρίως οι «πυξίδες», οι «οδηγοί» και το δικό μας επίπεδο δυνατοτήτων που μας περιχαρακώνει. Είναι φανερή, στην διαδικτυακή μας αυτήν έκφραση, η ευρύτερη τάση μας τόσο προς την αρχαιοελληνική και ευρύτερη Αρία κοσμοθέαση αλλά και σε παραδόσεις της ανατολής, οι οποίες παρ΄ ότι μη αμιγώς Αρίας προελεύσεως, χαρακτηρίζονται όμως από την ίδια «λαμπρότητα» και διαύγεια. Θα παρουσιάσουμε λοιπόν δύο αποσπάσματα, ένα από την Πολιτεία του Πλάτωνος κι ένα από τον Ιάπωνα δάσκαλο του Ζεν Τακουάν, όπου δίδεται η απάντηση σε έναν βαθύ προβληματισμό πολλών εξ εκείνων που ενστερνίζονται τον συγκερασμό του «ασκητή» και του «αντάρτη», σχετικά με το κατά πόσο ο εσωτερισμός οδηγεί στον ατομισμό ή, απεναντίας, δύναται να πραγματώσει μία ουσιαστική αυταπάρνηση, μια υπέρβαση του «εγώ», εντός κοινωνικών και αγωνιστικών, για τις ιδέες μας, πλαισίων. Αναφέρεται στην Πολιτεία, μεταξύ Σωκράτη και Αδείμαντου στο κεφάλαιο ΣΤ΄ : - Γιατί κατά την γνώμη μου, Αδείμαντε, εκείνος που πράγματι έχει στρέψει την προσοχή του στο Ον δεν έχει τον καιρό να ρίχνει τα βλέμματά του προς τα κάτω, προς τας συνήθεις ασχολίας των ανθρώπων, και να γεμίζει την ψυχή του με φθόνο και μίση κατά την διαμάχη του προς αυτούς - αλλά τουναντίον, αποβλέπων και με προσοχήν εξετάζων όσα έχουν τακτοποιηθεί σε μία ορισμένη αδιατάρακτη τάξη και ευρίσκονται πάντοτε σε μία αμετάβλητη και αιώνια κατάσταση που ούτε αδικεί ούτε αδικείται το ένα από το άλλο, αλλά ευρίσκονται όλα τοποθετημένα με τάξη και με λογική, αυτά μιμείται και προσπαθεί να εξομοιώνεται όσο μπορεί προς αυτά, ή νομίζεις πως υπάρχει κανένας τρόπος ώστε όταν βλέπει κανείς κάτι με θαυμασμό δεν προσπαθεί να το μιμείται;

- Αυτό είναι αδύνατο, είπε.

- Επομένως ο φιλόσοφος συναναστρεφόμενος με το θεϊκό και το κόσμιο θα γίνει και αυτός κόσμιος και θεϊκός τόσο, όσο αυτό είναι δυνατό σε άνθρωπο· η κατασυκοφάντηση όμως είναι πολλή και παντού.

- Αναμφιβόλως.

- Αν λοιπόν, είπα, αναγκασθεί για οιονδήποτε λόγο όσα βλέπει εκεί να τα μεταφέρει στα ανθρώπινα ήθη και να τα εφαρμόσει στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο των ανθρώπων και να μη προσπαθεί μόνον να τελειοποιήσει τον εαυτό του , νομίζεις τάχα πως θα γίνει κακός δάσκαλος της σωφροσύνης και της δικαιοσύνης και γενικά όλης της πολιτικής αρετής;

Είναι φανερή σε αυτό το μικρό απόσπασμα, πέραν και ολοκλήρου του έργου της Πολιτείας, η διάλυση των ψευδαισθήσεων περί ασυμβατότητας ενατένισης προς την Θεία Ουσία και παράλληλης συμμετοχής στην κοινωνική δράση. Αντιθέτως, λόγω του ότι για έναν Έλληνα στην Φυλή και το Πνεύμα, άνθρωπο του 2011, οι «ανάγκες» ενασχόλησης με τα κοινά, είναι αμέτρητες, δεν νοείται αμφιβολία και ενδοιασμός πάνω σε αυτό το ζήτημα. Αν η Ελλάδα είχε κάποτε ανάγκην από σώφρονες, δικαίους και άνδρες με αρετή, αυτή η ανάγκη πλέον είναι απολύτως επιτακτική, καθώς η Ελλάς δεν εξαφανίζεται μονάχα πολιτισμικά αλλά και βιολογικά. Δεν οδεύουμε προς μία νέα σκλαβιά αλλά προς τον αφανισμό. Επίσης, γίνεται φανερή και η διαμόρφωση του Αγώνος κατόπιν της ενασχολήσεως με την προσέγγιση του εσωτερισμού. Παύει κάποιος να ασχολείται με τα μίση και τις ποταπές διαμάχες της μικρο-«πολιτικής» και μιμείται τα μεγάλα και αληθή τα οποία έχει νοιώσει και βιώσει στην αναζήτησή του. Είναι άρα σώφρων και δίκαιος, υπό πράγματι κοσμικήν και θείαν έννοια, αφοσιωμένος στην Αληθή Πολιτική.Προτού αναφερθούμε στο έτερο κείμενο που στοχεύει σε μία παρόμοια τεκμηρίωση, ας διακρίνουμε κάποια κοινά στοιχεία αυτού του αποσπάσματος με άλλα παραδοσιακά κείμενα της ανατολής, ώστε και να διαλύονται οι συγχύσεις περί του λόγου ενασχόλησής μας και με αυτές τις παραδόσεις.

Διαβάζουμε στο Ταό Τε Κινγκ του Λάο Τσε :

Ο ουρανός και η γη διαρκούν αιώνια.

Για ποιον άραγε λόγο διαρκούν αιώνια ο ουρανός και η γη;

Είναι αγέννητοι.Γι΄ αυτό ζουν πάντα.

Ο συνετός κρατιέται πίσω κι έτσι βρίσκεται μπροστά.

Τηρεί απόσταση κι έτσι ενώνεται μ΄ όλα.

Κατορθώνει να εκπληρώνεται με πράξη αφιλόκερδη.

Άραγε ο προσδιορισμός του κατά Πλάτωνα προορισμού δεν αντιστοιχεί προς όσα αναγράφονται στο λιτό αυτό κείμενο του Λάο Τσε; Άραγε ο συνετός δεν κρατιέται πίσω, ώστε εν συνεχεία να ενωθεί με το Όλον; Ένας συνετός μαχητής, δεν οφείλει να αποστασιοποιηθεί από τον βούρκο και με ανιδιοτέλεια να αγωνίζεται με γνώμονα τις αιώνιες αξίες; Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ενώνεται με την Αλήθεια, είτε ως εκπεφρασμένη αληθή Πολιτική, είτε ως ο εσωτερικός εκείνος άξονας που αποτελεί την μυστική αλλ’ απτή βάση κάθε αληθούς του επισκοπήσεως, δράσεως και αναζητήσεως.

Επανερχόμενοι στο ζήτημα περί εσωτερισμού και δράσεως, θα αναφερθούμε σε ένα γράμμα προς τον σαμουράι Γιαγκιού Μουνενόρι του προαναφερθέντος Ιάπωνος δασκάλου του Ζεν Τακουάν, σχετικά με το περιεχόμενο των πολεμικών τεχνών. Έμεινε γνωστό στην Ιαπωνία ως «Fudochi Shinmyo Roku – Η θαυμαστή σοφία του ακλόνητου Νου». Σε όλο το γράμμα είναι αποτυπωμένη η σοφία του Ζεν και κυρίως το ζήτημα της υπερβάσεως της «προσκολλήσεως», καθώς και η έκφραση αυτής της υπεροχής στις πολεμικές τέχνες, καθώς μία πολεμική τέχνη αποτελεί απλώς ένα πεδίο, ένα φορέα εξασκήσεως και αποτυπώσεως της πνευματικής και εσωτερικής καταστάσεως. Το καίριο σημείο στο οποίο θέλουμε να αναφερθούμε δεν είναι τόσο το Ζεν αλλά το επιστέγασμα του γράμματος, το πώς δηλαδή ο Τακουάν κλείνει αυτό το γράμμα, απευθυνόμενος προσωπικά στον Μουνενόρι.

…Το «υπηρετείς με πίστη και αφοσίωση» σημαίνει πρώτα από όλα να διορθώσεις το πνεύμα σου. Να διατηρείς τον αυτοέλεγχό σου. Ποτέ, ούτε στο ελάχιστο να μη προδίδεις την εμπιστοσύνη του ( – του άρχοντά σου). Ποτέ να μη ρίχνεις το φταίξιμο ή να κατηγορείς άλλους. Σημαίνει ακόμη να μην παραμελείς τα καθημερινά σου επαγγελματικά καθήκοντα. Να είσαι ευσεβής προς τους γονείς σου μέσα στο σπιτικό τους, να μη παραμελείς τις σχέσεις σου με τη σύζυγό σου, να της φέρεσαι με ευπρέπεια, να μη επιτρέπεις στον εαυτό σου να ερωτεύεται άλλη γυναίκα, να μη παραδίδεσαι σε σεξουαλικά πάθη.

…Εφ΄ όσον κάποιος εξουσιάζεται από τα πάθη του, αφήνεται να παρασύρεται από πολυτέλειες, δεν θέλει να ρίξει ούτε μια ματιά σε ενάρετους ανθρώπους, αρνείται να τους εκτιμήσει από τα καλά τους έργα και αναδεικνύει ανθρώπους με άγνοια επειδή του είναι αρεστοί, τότε συμπεριφέρεται με αυταρέσκεια και εγωισμό. Αν υπάρχει κάποιος ενάρετος αλλά δεν χρησιμοποιείται, είναι σαν να μη υπάρχει καθόλου αρετή. Κατά τον ίδιο τρόπο, ακόμη και αν υπάρχουν χιλιάδες στρατιώτες, στην κρίσιμη στιγμή μπορεί να μη βρεθεί ούτε ένας που να ακολουθήσει τις εντολές του κυρίου του…

...Ένας άπειρος νέος που, αν και είναι αγαπητός, ο νους του δεν έχει φτάσει στο σημείο να λειτουργεί ορθά, την κρίσιμη στιγμή μπορεί να προσπαθήσει να αγνοήσει μία διαταγή, προκειμένου να σώσει την ζωή του. Δεν υπάρχει ούτε μια ιστορία με κάποιον, ο οποίος να είχε νου που να μη λειτουργούσε σωστά και να προσέφερε κάτι χρήσιμο. Όταν σε κάποια εργασία χρησιμοποιείς έναν αφοσιωμένο μαθητή, ο οποίος όμως έχει τέτοιο νου, πίστεψέ με πως θα αποκτήσεις μία πικρή εμπειρία. Δεν θα πρέπει λοιπόν να είσαι προσεκτικός, ώστε να μη παρασυρθείς και κάνεις το κακό αυτό; Αφού γνωρίζεις από πριν ότι οι πράξεις του μαθητού έχουν ως βάση επιθυμίες κάπως διαφορετικές από τις δικές σου; Έστω και αν πιστεύεις πως όσοι δεν γνωρίζουν στο τέλος μαθαίνουν, παρατηρώντας έστω και στον ελάχιστο βαθμό αυτά που γίνονται· πράγματα τα οποία εσύ ξέρεις ότι είναι γνωστά στους θεούς και ότι πραγματοποιούνται από τους συνετούς ανθρώπους. Τέτοια συμπεριφορά [δηλ. που απορρέει από σφαλερό νου] είναι πολύ επικίνδυνη για την άμυνα της χώρας. Να την εκλάβεις ως πλανημένη αφοσίωση…

…Αν διορθώσεις το μίασμα του πνεύματός σου, αποφύγεις τους κακούς ανθρώπους, επιβάλεις την δικαιοσύνη στην διακυβέρνηση της χώρας, θα είσαι εμποτισμένος από πίστη και αφοσίωση…

Παρατηρούμε πως το επιστέγασμα ενός από τα σημαντικότερα κείμενα σχετικά με το Ζεν και τις πολεμικές τέχνες, ένα αξεπέραστο «άνθος» της εν ζωή βιώσεως της αρμονίας της κοσμικής ολότητος, εκφραζομένης από απτές συμβουλές για τον καθημερινό βίο, την οικογένεια, την εργασία, την πολιτική. Όπως μάλιστα και στον Πλάτωνα, έτσι και ο Τακουάν αναφέρεται στην ορθή διακυβέρνηση της χώρας ακριβώς από εκείνους που έχουν φθάσει σε σημαντικώς υψηλό πνευματικό επίπεδο, θίγοντας πολλά ζητήματα που αφορούν αυτό ακριβώς το επίπεδο. Βεβαίως, εδώ θα πρέπει να δοθεί προσοχή στην ψευδαίσθηση πολλών ότι έχουν φθάσει σε κάποιο ανάλογο επίπεδο, την κατάσταση δηλαδή που χαρακτηρίζει ο Rene Guenon ως ψευδο - μύηση και, εν τέλει, καταστροφική για την παράδοση αντι –μύηση. Ήτοι, η επιμελώς περιτυλιγμένη σε ψευδομυητικές (αυτ-)απάτες οίηση κι ένα καλά κρυμμένο καγχαστικό πονηρό μικρο-εγώ θα καταλήξει οπωσδήποτε στον αντίποδα αυτού που υποτίθεται πως εκπροσωπεί κι επιδιώκει, ενσωματώνοντας ακόμη μιάν απολιθωμένη απόλυτη αρνητικότητα, μικρότητα κι υστερόβουλη εθελοτυφλία: φασκιωμένη, όμως, σε ανόητες και σφαλερές αυτοκλειστές ιερολογίες, που ούτε ακούν τίποτε κι ούτε βλέπουν, ενέχοντας στο γενεσιουργό τους γονιδίωμα την στοχευμένη τους αντι-οντικότητα κι επιθετική ανουσιότητα.Εν ολίγοις, πιστεύουμε ακράδαντα στην αλληλεπίδραση δράσεως και πνεύματος, σώματος και νου. Η υπέρβαση της εφήμερης φυσικής παρουσίας δεν έγκειται μόνο στην βίωση της Ουσίας ή στην γνώση της Αιώνιας Σοφίας αλλά και στην υπεράσπιση και προσπάθεια αποτυπώσεως των Αιωνίων Αξιών- Αληθειών σε κοινωνικό- συλλογικό πεδίο, ακριβώς όπως η θεωρητικολογία χωρίς το προσωπικό βίωμα προδίδει θεμελιώδη ανεπάρκεια κι εσωτερικήν αντίφαση. Γευόμαστε το αιώνιο, διακρίνουμε τις ρωγμές στους «κύκλους», οσφραινόμαστε την τέφρα του κόσμου της νεωτερικότητας, υπηρετώντας ενεργώς τα Αιώνια Ιδανικά - υπό τη σκιά πάντα των Αιωνίων Συμβόλων – τα οποία δεν πρέπει ν΄ αφήνουμε να διαλύονται μέσα σε μια γενικόλογη ψευδομυητική απεραντολογία που ενσαρκώνει τον χείριστο Προκρούστη σε μεταφυσικό επίπεδο, κατά τον τρόπον των γνωστών ολεθρίων βραχυκυκλωτικών Σημιτικών ψευδο-ϊερών δογμάτων…

Τα αποσπάσματα εκ του συγγράμματος του Τακουάν προέρχονται από το βιβλίο "Η θαυμαστή σοφία του ακλόνητου νου", εκδόσεις Σώμανους και μετάφρασης Δημήτριου Πατσίλια.