Ο πόλεμος των χωρικών - Μέρος ΙΙ

Ο Λούθηρος στην Βουλή της Βορμς - Anton Von Werner

Ανατρέχοντας στην Ευρωπαϊκή ιστορία των δεκαετιών προ του Πολέμου των Χωρικών, οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπόψη όλες τις παραμέτρους οι οποίες συντέλεσαν στις κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές ανακατατάξεις, τις οποίες η δογματική αντίληψη των υλιστών αδυνατεί ή καλύτερα εσκεμμένα αγωνιά να αποκρύψει, όπως ακριβώς ένας ημιμαθής τροποποιεί τις παραμέτρους ενός προβλήματος ώστε να εξάγει το επιθυμητό αποτέλεσμα που ήδη του έχει δοθεί και στο οποίο αδυνατεί να φθάσει με ορθό και αληθή τρόπο.

Αναμφισβήτητα, η ιστορία αποτελεί τον χώρο στον οποίο ξεχύνεται ο χείμαρρος του ψυχισμού κάθε συνόλου ή μονάδος, ανάλογα με το πεδίο το οποίο εξετάζουμε. Εν αντιθέσει με τον ιστορικό υλισμό, κάθε προσέγγιση και κάθε μελέτη γεγονότων στην ανθρώπινη ιστορία προϋποθέτει την εξέταση αυτής ακριβώς της φύσεως του ανθρώπου αλλά και την αλληλεπίδρασή της με τον χώρο και το χρόνο· μήτε τον πρώτο, μήτε τον δεύτερο παράγοντα πρέπει να αποκλείσουμε. Η μεσαιωνική κοινωνία χαρακτηρίζεται από μία θρησκευτικότητα η οποία κατακλύζει όλες τις πτυχές της ζωής των ανθρώπων. Προτού λοιπόν ανατρέξουμε στα πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της εποχής, πρέπει να ξεκινήσουμε από αυτήν ακριβώς την παράμετρο και να δούμε στα χέρια και στις ψυχές ποιου συνόλου ζυμωνόταν αυτή η θρησκεία. Μία θρησκεία η οποία μπορεί μεν να ενδύεται με μία θεωρητικώς «ανατολική» αντίληψη, πρακτικώς όμως αποτέλεσε πεδίο εκφράσεως του ισχυρού φυλετικού ψυχισμού, ο οποίος θέλοντας και μη διασώζεται, όσο διασώζεται η φέρουσα αυτού Φυλή. Τα Γερμανικά φύλα, διασπασμένα σε ολόκληρη την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και εκτός αυτής, αποτελούσαν φύλα τα οποία ξεκινούσαν τον μεγάλο δικό τους κύκλο στην Ιστορία. Με απαρχή τον Ελληνικό κόσμο και εν συνεχεία τον Ελληνο – Ρωμαϊκό, έχουμε πλέον την εμφάνιση του νέου «Αίματος» το οποίο επεκτείνεται κατακτώντας και κυριαρχώντας. Η νέα εποχή της ακμής των Γερμανικών Φύλων αρχίζει να αποτυπώνεται τόσο στους τίτλους - από την αλλαγή του "Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία" (λατ. Sacrum Romanum Imperium) σε "Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους" (λατ. Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicae) - αλλά και στην ουσία του ιστορικού γίγνεσθαι. Παρατηρείται η ανάδειξη εν γένει της ταυτότητός τους, η οποία αδυνατεί ακόμη να αποκτήσει συνοχή, αλλά δεν στερείται βουλήσεως για επέκταση σε όλους τους τομείς. Αναφερόμαστε λοιπόν σε έναν πρώιμο «εθνικισμό» ο οποίος έχει ανάγκη από δύο βασικά στοιχεία εμφανιζόμενα σε όλα τα φυλετικά σύνολα όταν αυτά ξεκινούν τον κύκλο τους στην ιστορία ως εθνικές οντότητες: την «αυτονομία» από ξένες κυριαρχικές δομές και επιρροές και την συνοχή του συνόλου. Δύο στοιχεία τα οποία εμφανώς θα χαρακτηρίσουν την μετέπειτα πορεία και εξέλιξή της η οποία θα επιδιώξει και θα κατορθώσει να αφομοιώσει την μεγάλη κληρονομιά των προηγουμένων κύκλων.

Όταν στις 31 Οκτωβρίου του 1517 ο Μαρτίνος Λούθηρος θυροκολλούσε στην μητρόπολη της Βυτεμβέργης τις 95 θέσεις του, ξεκινούσε μία μεγάλη ρήξη με την Παπική εκκλησία. Το ευγενές αυτό χαρακτηριστικό των Αρίων για συνεχή αναζήτηση και αμφισβήτηση οδηγεί το Γερμανικό πνεύμα να αντιδράσει σε μία κατεστημένη και επιβεβλημένη αλλοτριωμένη μορφή της αρχικής πίστεως. Η θρησκευτική μεταρρύθμιση του 16ου αιώνος, με επιστέγασμα αυτής τον προτεσταντισμό, δεν υπήρξε μονάχα μία συμφεροντολογική αντίδραση, αλλά κυρίως μία ιδεαλιστική ανάγκη επαναπροσδιορισμού μίας πνευματικότητος η οποία είχε στην πορεία της αλλοτριωθεί από την επιβολή της ύλης πάνω σε αυτή. Αξίζει επίσης μεγάλης αναλύσεως το σκέλος εκείνο του αντισημιτισμού του Μαρτίνου Λούθηρου, στοιχείο το οποίο όσο και αν αποκρύπτεται δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του προτεσταντισμού, αλλά κυρίως της αναπτυσσόμενης αυτής πνευματικότητος και θρησκευτικότητος, αλλά και ευρύτερα βιοθεωρίας των γερμανικών φύλων.

Ιστορικώς, μία θυροκόλληση κάποιων θέσεων δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει τόσο μεγάλες ανακατατάξεις, αν δεν εξέφραζε μία από χρόνια προϋπάρχουσα αρχικώς προκατάληψη, εν συνεχεία αμφισβήτηση και εν τέλει ευκαιρία συγκρούσεως με την Παπική εξουσία, την οποία η Λαϊκή κοινότητα αντιλαμβανόταν ως μία ξένη δύναμη. Καλούμενος ο Λούθηρος στο Augsburg να απολογηθεί, δεν δίστασε μπροστά στον επιτετραμμένο του πάπα να υπερασπιστεί μέχρι κεραίας τις θέσεις του, κάτι το οποίο οδήγησε στην φυγάδευσή του από υποστηρικτές του για να σώσει την ζωή του. Εκείνη την περίοδο ολόκληρη η Βόρειος Ευρώπη κατακλυζόταν από υπερασπιστές του. Μετέπειτα το 1521 κλήθηκε στην Δίαιτα της Βορμς, όπου για δεύτερη φορά ο Λούθηρος υπερασπίστηκε τις θέσεις του μπροστά στον αυτοκράτορα Κάρολο τον Ε’, οδηγώντας σε νέες συγκρούσεις. Ημερολογιακά βρισκόμαστε έναν χρόνο πριν την Επανάσταση των Ιπποτών και τέσσερα πριν τον Πόλεμο των Χωρικών, ένοπλες εξεγέρσεις οι οποίες αμφότερες σχετίζονται με την γενικότερη σύγκρουση της Γερμανικής αντιλήψεως με την Ρωμαιοκαθολική. Τα χρόνια που ακολουθούν ο Λούθηρος, παρακολουθώντας τις μεγάλες εμφύλιες συγκρούσεις λόγω της θρησκευτικής μεταρρυθμίσεως, αλλά και τα κοινωνικοπολιτικά παρακλάδια του ίδιου κορμού, γράφει το 1525 το έργο του «Προτροπή προς Ειρήνευση», κατηγορώντας την άρχουσα τάξη για τις αδικίες οι οποίες ξεσηκώνουν τον αγροτικό πληθυσμό. Οι αγριότητες του πολέμου και η εκδικητική μανία των χωρικών οδηγεί τον Λούθηρο να στραφεί και ενάντια σε αυτούς, βλέποντας μάλιστα τον κληρικό, πρώην θερμό υποστηρικτή του Thomas Müntzer να βασανίζεται παραδειγματικώς και να αποκεφαλίζεται μετά την ήττα των χωρικών στην μάχη του Φράνκενχάουζεν. Τα υπόλοιπα χρόνια θα τα περάσει με την σύζυγό του και τα έξι του παιδιά ενόσω καταδικάζεται για μία ακόμη φορά η μεταρρύθμιση στην Δίαιτα της Αυγούστας (Augsburg) το 1530.

Μία μόλις δεκαετία μετά τον θάνατό του δικαιώθηκε η ελευθερία ασκήσεως της αναμορφωμένης θρησκείας. Στο ζήτημα της θρησκευτικής μεταρρυθμίσεως, ο Μαρτίνος Λούθηρος υπήρξε γέννημα και φωνή των πρώτων σπιθών του Γερμανικού Έθνους, οι οποίες άρχισαν να ξεπηδούν· ένα Έθνος το οποίο στην πορεία του θα ασπαστεί τον προτεσταντισμό ως βασικό πυλώνα του, μέχρις ότου μερικούς αιώνες αργότερα οι Γερμανοί Εθνικοσοσιαλιστές αναδείξουν ακόμη πληρέστερα το έργο του Λούθηρου δίχως να αποκρύπτουν κανένα στοιχείο αυτού.

Εν κατακλείδι, μία πρώτη παράμετρος , αλλά και πεδίο στο οποίο αρχικώς εντάσσουμε τα προς μελέτη γεγονότα είναι η θρησκεία και οι ζυμώσεις οι οποίες έλαβαν χώρα σ΄ αυτόν τον τομέα, κυρίως λόγω της κύριας θέσης της στην ζωή και την καθημερινότητα ολόκληρης της Λαϊκής Κοινότητος την εποχή εκείνη. Σε αυτή την παράμετρο, όπως και στις υπόλοιπες που θα αναπτύξουμε για να προσεγγίσουμε το ζήτημα της εξεγέρσεως, κυρίαρχο ρόλο καταλαμβάνει η έκφραση της βουλήσεως ενός Λαού, ο οποίος θεμελιώνει την δική του εθνική συγκρότηση· η αδήριτη ανάγκη κάθε φυλής η οποία αγωνιά να χαράξει την δική της θέληση στον ρου της ιστορίας. Επ’ ουδενί δεν θέτουμε το δόγμα προ του Αίματος, ειδικώς όταν το αρχικό δόγμα δεν αποτελεί και αληθή έκφραση αυτού, αλλά ξεκινούμε από την επιφάνεια για να φθάσουμε στον πυρήνα· μια επιφανεία, η οποία εντός της περιλαμβάνει τον ανθρώπινο παράγοντα της εποχής εν συνόλω ανεξαρτήτως οικονομικής ή κοινωνικής καταστάσεως ή θέσεως.