Αριμάσπεια
Τα Αριμάσπεια Έπη αποτελούν ένα χαμένο πλέον έργο του 7ου π.Χ. αιώνα το οποίο αποδίδεται στον ποιητή Αριστέα τον Προκοννήσιο και από το οποίο σήμερα σώζονται μόνο έξι στίχοι στο έργο του Λογγίνου «Περί Ύψους» και άλλοι έξι που μνημονεύει ο Τζέτζης στις «Χιλιάδες» του. Για τον Αριστέα ο Ηρόδοτος διασώζει την παράδοση σύμφωνα με την οποία πέθανε κατά την επίσκεψή του σε εργαστήριο καθαρισμού ρούχων, ο ιδιοκτήτης του οποίου έσπευσε να ενημερώσει τους συγγενείς του νεκρού. Κάποιος ταξιδιώτης από την Κύζικο διέψευσε την είδηση λέγοντας ότι είχε συνομιλήσει με τον Αριστέα καθώς ο τελευταίος κατευθυνόταν προς την Κύζικο. Οι συγγενείς του Αριστέα εξέτασαν το εργαστήριο αλλά δεν βρήκαν πουθενά το σώμα του· επτά χρόνια μετά ο Αριστέας επανεμφανίστηκε, συνέγραψε το έπος του και εξαφανίστηκε πάλι. Διακόσια σαράντα χρόνια μετά εμφανίστηκε στους κατοίκους του Μεταπόντιου στην Ιταλία παραγγέλνοντας ένα άγαλμα για τον ίδιο και την ανέγερση ενός ναού του Απόλλωνα.
Το έργο του χωριζόταν σε τρία βιβλία και όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος στο 4ο βιβλίο των Ιστοριών του (4.13.1), περιέγραφε το ταξίδι που έκανε εμπνεόμενος από τον Φοίβο στον Βορρά, στην χώρα των Ισσηδόνων πέρα από τους οποίους όπως διηγούταν ζούσαν διαδοχικά οι μονόφθαλμοι Αρίμασποι, οι Γρύπες οι οποίοι φυλούσαν τον χρυσό και τέλος οι Υπερβόρειοι,η χώρα τον οποίων έφτανε ως την θάλασσα. Σύμφωνα με τον Αριστέα (και όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος) όλοι οι παραπάνω λαοί, εκτός από τους Υπερβόρειους, πολεμούσαν συνεχώς μεταξύ τους · οι Ισσηδόνες εκδιώχθηκαν από την γη τους από τους Αρίμασπους, οι Σκύθες από τους Ισσηδόνες και οι Κιμμέριοι από τους Σκύθες. Αναφορά στον Αριστέα και στην πάλη μονόθφαλμων Αρίμασπων και Γρυπών για τον χρυσό γίνεται επίσης στα Αττικά και στα Ηλειακά (1.24.6 και 5.7.9) από τον Παυσανία όπως και από τους Πλίνιο τον Πρεσβύτερο, Ιούλιο Πολυδεύκη και Aulus Gellius. Ο Ηρόδοτος χαρακτηρίζει τους Αρίμασπους μονόφθαλμους βασιζόμενος στις σκυθικές λέξεις arima (ένα) + spou (οφθαλμός), αν και σύγχρονοι ιστορικοί πιθανολογούν ότι προέρχεται από το πρώιμο ιρανικό ariama (αγάπη) + asp (άλογο) και ότι είναι αντίστοιχο του ελληνικού Φίλλιπος, περιγράφοντας κατά αυτόν τον τρόπο ένα βασικό χαρακτηριστικό των λαών της στέππας. Οι Ισσηδόνες τοποθετούνται από τον Ηρόδοτο ανατολικά της Σκυθίας και νοτίως των Μασσαγετών, ενώ ο Πτολεμαίος τοποθετεί τους εμπορικούς σταθμούς Issedon Scythica και Issedon Serica στο λεκανοπέδιο του Ταρίμ. Ορμώμενοι από την ετυμολογία του ονόματός τους κάποιοι επιστήμονες (Tadeusz Sulimirski και Dmitry Machinsky αντιστοίχως) συσχέτισαν τους Αρίμασπους με Σαρμάτες της άνω κοιλάδας του ποταμού Ίρτις στην δυτική Σιβηρία ή με αγαλματίδια που αποδίδονται σε λαούς των Πολιτισμών Afanasevo και Okunevo στην νότια Σιβηρία, οι οποίοι πιθανώς μιλούσαν τοχαρικές γλώσσες.
