Κωστής Παλαμάς: "Ὁ Προφήτης τοῦ Παγγερμανισμοῦ"
Κατὰ τὰς φοβερὰς ταύτας ἡμέρας τὰ μεγάλα ἀπειλητικὰ φάσματα τῶν φυλῶν καὶ τῶν ἐθνῶν μὲ τὰς κοσμοκρατορικὰς διαθέσεις των προσλαμβάνουν διαστάσεις τεραστίων ὂγκων, οἱ ὁποῖοι ἐκτείνονται καὶ ἀνυψὼνονται βαθμηδὸν καὶ ἐνσαρκοῦνται καὶ θέλουν νὰ γίνουν πλάσματα. Αἱ λέξεις Σλαυϊσμὸς, Τευτονισμὸς, βρετανικὸς ἰμπεριαλισμὸς, δὲν εἶνε πτερόεντα ἒπη, σαλεύουν μεσταὶ ἀπὸ νόημα. βαρύνουν ἀπὸ πραγματικότητα, κρέμονται ἐπάνωθέν μας ὡς τὰ «ἀτίνακτα ἀστροπελέκια» τοῦ ποητοῡ. Κατὰ τὰς ἐξαιρετικὰς ταύτας ἡμὲρας, ὡς ἑπόμενον, οἱ ἐξαιρετικοὶ ἀντιπρόσωποι καὶ ἀποκαλύπτορε τῶν ἀνεξερευνήτων βουλῶν τῆς Προνοίας ἤ τῆς Μοίρας, οἱ ὁποῖοι κοινῶς ὀνομάζονται προφῆται, ἀπὸ τῶν βιβλικῶν ὁραματιστῶν τῆς Πάτμου, μέχρι τῶν νεωτέρων Ἀγαθαγγέλων, ἒχουν, ὡς ἑπόμενον, πέρασιν ἐξαιρετικήν.
Καὶ δι’ αὐτὸ παράδοξον δὲν εἶνε ἂν κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας συνταράττῃ τῆν μνήμην μου, συχνὰ πυκνὰ, ὁ πολύκροτος ἐθνολόγος κόμης Γκομπινῶ, ὁ συγγραφεὺς τῆς τετρατόμου «Μελέτης περὶ τῆς ἀνισότητος τῶν φυλῶν», ὁ ἐπικληθεὶς «προφήτης τοῦ παγγερμανισμοῦ». Δὲν εἲνε παράδοξον ἂν κατὰ τὰς ἡμέρας ταύτας ἀναδιφῶ μὲ περιέργειαν ἒκτακτον καὶ μὲ προσοχὴν καὶ μὲ δίψαν άπολαύ.. ως κύπτω ἐπάνω εἰς σελίδας καὶ εἰς τεμάχια τοῦ ἒργου ἐκείνου, καὶ ἂν ψιθυρίζω μὲ μυστικὸν τρόμον τοὺς στίχους τούτους, ἀπὸ ἐν ποίημα ποῦ ἒγραψεν ὁ Γκομπινῶ εἰς τὰ 1850 «Μὲ τὰ ξανθὰ μαλλιὰ ποῦ παντοῦ στὸν κόσμον ὃλον οἱ πρόγονοί τους τὰ τριγύρισαν, προβάλλουν γιὰ νὰ βασιλεύουν. Ὃποιος δὲν εἲνε Γερμανὸς, εἲναι καμωμένος γιὰ νὰ δουλεύῃ».
Αὐτὸς ὃστις ἀπετόλμησε νὰ ρίψῃ εἰς τὸ χαρτὶ τοὺς τρομακτικοὺς αὐτοὺς στίχους, δὲν εἲνε κανεὶς ἐπίσημος ποιητὴς Γερμανὸς ψυχῆ καὶ σὼματι, ἀφωσιωμένος εἰς τὴν δυναστείαν τῶν Χοενζόλερν, αὐλικὸς ραψωδὸς νιβελούγγιος, χρέος ἒχων νὰ μεταφέρῃ εἰς τὴν ποιητικὴν γλῶσσαν τὰς προκηρύξεις τοῡ Κάϊζερ. Ὁ Γκομπινῶ εἲνε Γάλλος, βλαστὸς εὐγενοῦς οἰκογενείας, τῆς ὁποίας ἡ πρὼτη ἀρχὴ, ὠς ἐπίστευεν ἐκείνος, ἀνάγεται εἰς ἒνα Νορβηγὸν τοῦ ἐννάτου αἰῶνος, πειρατὴν τῆς Βαλτικῆς, εἰς τὸν Ὀττὰρ Ζάρλ.
Ἐγεννήθη τῷ 1816, ἀπέθανε κατὰ τὰ 1882, ὑπηρέτησε τὴν πατρίδα του ὡς διπλωμάτης, ἀντιπροσὼπευσε τὴν Γαλλίαν ὡς πρέσβης ἐπὶ τοῦ Ναπολέοντος εἰς τὰς Ἀθήνας καὶ εἰς τὴν Στοκόλμην, ἒζησε ἐπὶ πολὺ εἰς τὴν Περσίαν, τῆς ὁποίας τὴν ἱστορίαν συνέγραψε, θαυμαστὴς τοῦ ἰρανικοῦ πολιτισμοῦ.
Τὸ κεφαλαιῶδες σύγγραμμά του περὶ τῆς ἀνισότητος τῶν φυλῶν, ἐξεδόθη κατὰ πρῶτον εἰς τὰ 1853. Παρέμενε σχεδὸν ἀπαρατήρητον εἰς τὴν Γαλλίαν, μέχρις ὅτου μετὰ παρέλευσιν τεσσαράκοντα χρόνων περίπου, ἡ δόξα ὀψιγενὴς, ἢρχισε νὰ προσμειδιᾷ εἰς τὸ κἂπως παρεγνωρισμένον κοινωνιολόγον φιλόσοφον, καὶ ὀλίγον κατ’ ὀλίγον ἢρχισαν νὰ προσέχουν εἰς τὸ ἒργον του καὶ οἱ ὁμοεθνεῑς του καὶ νὰ ἀφιερὼνουν εἰς τὸν Γκομπινῶ ἂρθρα, μελέτας, βιβλία ὁλόκληρα, και βιβλία εἰς τὰ Πανεπιστήμια. Τότε παρετηρήθη ὃτι ὁ Ρενὰν ἢντλησε γεναίως ἀπὸ τὰς ἰδέας τοῦ Γκομπινῶ, καὶ ὃτι τὸν ἐξετίμα πολὺ ὁ Νίτσε. Τῆς ἰμπεριαλιστικῆς φιλοσοφίας τοῦ Νίτσε, κήρυκος τῆς ἐνεργείας καὶ τῆς ἰσχύος, κάλλιστα δύναται νὰ θεωρηθῇ πρόδρομος ὁ εὐγενὴς Γάλλος. Ὁ μέγας μουσικὸς Βάγκνερ τὸν ἐθαύμαζε καὶ πολὺ συνετέλεσεν εἰς τὴν φήμην του μεταξὺ τῶν πατριωτῶν του.
Διότι ἡ δόξα τοῦ Γκομπινῶ, πολὺ μετὰ τὸν θάνατόν του, εἰσέβαλεν εἰς τὴν Γαλλίαν τὴν πατρίδα του, ἀπὸ γερμανικῆς προελεύσεως. Οἱ Γερμανοὶ μετὰ τὸ 1890 ἢρχισαν νὰ τὸν θαυμάζουν, καὶ νὰ τὸν τιμοῦν, καὶ νὰ διαλαλοῦν τὴν μεγαλοφυΐαν του. Προφανῶς, καὶ ἀνεξαρτήτως τῶν χαρισμάτων του ὡς εὐῥυμαθοῦς καὶ δεξιοῦ συγγραφέως· διότι, Γάλλος αὐτὸς, ἐξέφρασε καὶ διηρμήνευσε μετὰ πίστεως καὶ τόλμης τὰ κοσμοκρατορικὰ ἱδεὼδη τοῦ τευτονισμοῦ. Ἐταιρία συνεστήθη ἐν Γερμνανίᾳ, ἡ «Gobinean - Vereinigung» ἒχουσα ἀποκλειστικὸν σκοπὸν τὴν διάδοσιν, τὴν μετάφρασιν καὶ τὴν ἐρμήνευσιν τῶν ἒργων τοῦ Γκομπινῶ. Κατὰ πρῶτον ἐκεῖ μεταφρασμένα ἐκυκλοφόρησαν καὶ διεδόθησαν τὰ «Ἀσιατικὰ διηγήματά» του, διότι ἐδοκίμασε καὶ εἰς τὴν μυθιστοριογραφίαν τὴν τὲχνην του, καὶ ἐπανηγυρίσθη ὑπὸ χορείας θαυμαστῶν τὸ βιβλίον του, τὸ ἐμπνευσμένον άπὸ τὴν ἰταλικὴν ἀναγέννησιν, μὲσα εἰς τὸ ὁποῖον ἐμφανίζονται καὶ διαλέγονται, δυνατοὶ καὶ μὲ πλατεῖαν συνείδησιν, πέραν και ὑπεράνω τοῦ ἀγαθοῦ καὶ τοῦ πονηροῦ, ὠς εἶδος νιτσεκοὶ ὑπεράνθρωποι τῶν μεθυστικῶν καὶ τρικυμισμένων ἐκείνων καιρῶν οἱ ἣρωες, οἱ πάπαι καὶ οἱ καλλιτέχναι, οἱ Βοργίαι καὶ οἱ Μιχαηλάγγελοι.
Κεντρικωτάτη καὶ συνοπτικὼτατα ριπτομένη ἐδῶ ἰδέα τῆς κοινωνιολογικῆς φιλοσοφίας τοῦ Γκομπινῶ εἲνε ἡ ὑπεροχὴ ἐν παντὶ τῆς λευκῆς φυλῆς, τῶν λεγομένων ἰνδοευρωπαϊκῶν ἐθνῶν, τῶν Ἀρείων. Ὑπεροχὴ τὴν ὁποίαν διδασκόμεθα ἀναλλοιὼτως ἀπὸ τὴν ἱστορίαν. Ἀλλ’ αἱ φυλαὶ εὑρίσκονται ἀνέκαθεν εἰς διαρκῆ ἐπιμιξίαν, ἀνάμιξιν, συγχὼνευσιν, σύγχυσιν, νόθευσιν. Ὃπου τὸ ἀρειανὸν αἷμα νοθεύεται ὑπάρχει παρακμή. Ὃπου καὶ μεθ’ὃλην τὴν ἐπιμιξίαν, τὸ ἀρειανὸν αἷμα διετηρεῖτο καθαρὼτερον, ὑπάρχει δύναμις καὶ πορεία ἐπὶ τὰ πρόσω. Ἡ Γερμανικὴ φυλὴ κατὰ τὴν εὐρυτάτην σημασίαν τῆς λέξεως, εἳνε ἡ ἐκπροσωποῦσα τὴν εὐγενῆ ὑπέροχον φυλὴν καθαρὼτερον καὶ ἁμιγέστερον. Εἲνε λοιπὸν αὐτὴ προωρισμένη νὰ ἐπικρατήσῃ. Ἀπλούστατα.
Ὁ Γκομπινῶ ἒζησε μεταξύ μας καὶ συνεδέθη ἱδιαιτέρως μὲ ἡμᾶς τοὺς Ἓλληνας. Ἀλλὰ τὸ σημείωμα τοῦτο θὰ τὸ συνεχίσω εἰς τὸ προσεχὲς φύλλον.
